Ans/F/ FETVA

FETVA

Fetva, bir olay hakkındaki hükmü belirten, yargı koyan, güçlükleri çözen kuvvetli cevap anlamındadır, İslam dinine ait şer’i ve hukuki bir meseleye hüküm mahiyeti taşımamak üzere dini konularda uzmanları tarafından verilen cevaptır.

Fetvayı verene müftü, belirttiği delillere dayanarak hüküm verene de kadı denirdi. Fetva verebilecek bir müftünün beş özelliği olması gerekirdi: 1- İyi niyet, 2- İlim ve vekar, 3- Bilgide kuvvet, 4- Kimsenin etkisinde olmamak (istiğna) ve yeterlilik (kifayet), 5- Hak ile batılı kolayca ayırt edebilecek yetenek.

Abbasi, Emevi, Selçuklu devletlerinde var olan "fetva" Osmanlı Devleti’nde de yaşadı. Uygulamada Hanefi mezhebi esas olarak kabul edildi. Yalnız fıkıh hükümleri değil, ülkenin örfünden alınarak, vücuda getirilen hükümler de fetvaların konuları arasında yer almıştır.

Fetva Emini:

Şeyhülislamlık kalemi amiri.

Bu kalemde çuhadar, telhisçi, kethüda, müsevvit, mübeyyiz, mukabeleci, katip, mühürdar ve müvezzi gibi çeşitli görev yapanlar bulunurdu. Fetva eminleri, İslam hukukunu iyi bilenlerden seçilirdi. İstenilen fetvayı hazırlar, yönetiminde bulunan yirmi katip, fetvaları yazar, Şeyhülislam hazırlanan fetvaları inceledikten sonra talik kırması olarak adlandırılan bir yazı ile cevap bölümünü imzalardı.

Fetva isteyen kişiden yedi akçe harç alınır, fetva emini ile diğer görevliler arasında usulüne uygun olarak bölüşülürdü. Verilen fetvanın sorumluluğu Şeyhülislama aitti. XVI. yüzyıldan sonra fetvaların incelenmesi şeyhülislamlar tarafından fetva eminlerine bırakılmış, böylece fetva eminliği büyük bir önem kazanmıştır.

Fetvahane:

Şeyhülislam dairesinde, müftülerle, şer’iyye mahkemelerinin başvurmaları için hazırlanmış özel yer olmak üzere ayrı bir büronun adı.

Fetvahane, "Pusula Odası", "Fetva Odası", "İlamat Odası" olmak üzere üç kalemden meydana gelmişti.

Pusula Odası:

Müracaat sahiplerinin sorularını tespit eder, müracaat sahipleri bir pusula ile çözülmesini istedikleri olayın hükmünü fetva odasından sorarlardı.

Fetva Odası:

Sözlü veya yazılı sorulara cevap verirdi.

İlamat Odası:

Şer’iyye mahkemelerinin resen veya temyiz yoluyla gelen ilam ve ücretlerini incelemekle görevliydi.