Ans/o/ OSMANLI BANKASI

OSMANLI BANKASI

1863 yılında Bank-ı Osmani-i Şahane adı ile ve İngiliz- Fransız sermayedarları tarafından kurulan banka.

Osmanlı İmparatorluğu dışındaki adı Ottoman Bank’tır. Önce merkezi İstanbul’da olan bir Osmanlı ticaret şirketi hüviyetindeydi. Daha sonra banknot çıkarmak yetkisini kazanarak bir devlet bankası oldu. İmzalanan ilk imtiyazname ile 30 yıl olarak tespit edilen imtiyaz müddeti, 1875 yılında 20 yıl, 1895 yılında da 12 yıl ilavesi ile 1925 yılına kadar uzatıldı. Cumhuriyet döneminde ise 1924, 1925, 1933 ve 1952 yıllarında kabul edilen kanunlarla bankanın imtiyaz müddeti 1975 yılına kadar uzatılmakla beraber, bu kanunlara istinaden imzalanan imtiyaz sözleşmelerinde, bankanın evvelce sahip olduğu imtiyazlar giderek daraltıldı.

Birinci Dünya Savaşı’nın başlarında bankanın hükumetin banknot ihraç talebini reddetmesi üzerine, Osmanlı hükumeti, resen kağıt para ihracına başlamış ve Merkez Bankası görevlerini de devletin kontrolü altında kurulan İtibar-ı Milli Bankası’na devretmişti. Cumhuriyet’in ilk yıllarında imzalanan 1924 ve 1925 tarihli imtiyaznamelerle, Osmanlı Bankası’nın banknot ihracı tekeline son verilmiş, gerektiğinde devletin Merkez Bankası kurma hakkı tanınmış, Osmanlı Bankası’nın bütçe komisyonuna katılma ve hazinedarlık görevlerini yürütme imtiyazları da kaldırılmıştır. 1933 yılında imzalanan imtiyazname ile, Osmanlı Bankası’na Türkiye’de en az 30 şube bulundurma, Türkiye’deki işlemlerine en az 1 milyon sterlik tahsis etme ve hükumete karşılıksız 12 milyon sterlin kredi açma mecburiyeti konmuştur. Buna karşılık banka, kazanç vergisi dışındaki vergilerden muaf tutulmuş ve milli bankalara tanınan bütün haklardan yararlanması kabul edilmiştir. 1952 yılında imzalanan mukavele ile, Osmanlı Bankası’nın sermayesi 8 milyon sterline çıkarılmış ve banka Türkiye’de şube açmak suretiyle faaliyette bulunan bankaların tabi olduğu genel hükümler içine alınmıştır.

Osmanlı Bankası 1969 yılında İngiltere ve bazı Afrika ve Orta Doğu ülkelerindeki şubelerini National and Grindlay’s Bank’a devretmek suretiyle, Londra’da sadece Türkiye ve Fransa’daki işlemlerini yürütecek bir merkez bırakmıştır.

Osmanlı Bankası’nın son imtiyaz mukavelesinin süresi 1 Mart 1975 tarihinde sona ermiş ise de, taraflar, mukavelede belirtildiği gibi, sürenin sona ermesinden iki yıl önce fesih ihbarında bulunmadıklarından mukavele kendiliğinden uzamış durumdadır. Ancak, taraflardan her biri, iki yıl önceden haber vermek kaydı ile mukavelenin fesih tarihini tespit etmek hakkını korumaktadırlar.