ATA/ Kronoloji

Kronoloji

11 Ocak 1915

Amiral Carden’in, Bahriye Nezareti’ne Çanakkale Boğazı’na taarruz için hazırlattığı planı sunması

15 Ocak 1915

* Saphir adındaki Fransız denizaltı gemisinin Köseburnu önünde batırılması
* Çanakkale Boğazı’na taarruz için hazırlanmış planın uygun olduğunun Amiral Carden’e bildirilmesi

28 Ocak 1915

Savaş komitesinin bugünkü toplantısında Çanakkale Boğazı’nın yalnız donanmayla zorlanmasına karar verilmesi .19 Şubat 1915’in taarruz tarihi olarak saptanması

1 Şubat 1915

Mustafa Kemal’in Tekirdağ’da göreve başlaması

17 Şubat 1915

 Barbaros ve Turgut Reis muharebe gemilerinin, savunmaya katılmak üzere Nara’ya gelmesi

18 Şubat 1915

Başkomutan Vekili’nin denetleme için Çanakkale’ye gelmesi

19 Şubat 1915

* Birleşik Filo’nun Çanakkale Boğazı giriş tabyalarına taarruz ve muharebeleri
* İtilaf devletleri donanmasının Çanakkale Boğazı’na ikinci büyük saldırısı

23 Şubat 1915

19. Tümen kuruluşuna 6. Kolordu’dan verilen 72. Piyade Alayı’nın Eceabat’a gelmesi

25 Şubat 1915

* 19. Tümen Komutanı, Karargahı, 57. Piyade Alayı, Dağ Bataryası, Sıhhiye Bölüğü, Seyyar Hastane Ekmekçi Müfrezesi’nin, Tekirdağ’dan Eceabat’a gelmesi
* Çanakkale Müstahkem Mevkii Karargahı’nın Hacıpaşa Çiftliği’ne yer değiştirmesi
* Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanı’nın, 19. Tümen Komutanı’nı Eceabat Bölgesi Komutanlığına atanması
* Mustafa Kemal’in 19. Tümen Komutanlığı’na atanması
* Birleşik Filo’nun, Giriş tabyalarındaki topları tahrip etmesi ve Boğaz’a girmeye başlaması

26 Şubat 1915

* Değirmenburnu – Çanakkale Feneri arasında 10. Mayın Hattı’nın kurulması
* Seddülbahir ve Kumkale’ye yapılan çıkarma

1 Mart 1915

Venizelos’un, Gelibolu Yarımadası’nda 3 tümen çıkarılmasını önermesi

2 Mart 1915

General Liman Von Sanders’in Çanakkale’deki Osmanlı Kara Kuvvetleri Başkomutanlığı’na atanması

4 Mart 1915

İngiltere, Fransa ve Rusya arasında Boğazlar’ın taksimini öngören ‘İstanbul Antlaşması’ nın imzalanması. 3. Avustralya Tugayı’nın, Mondros Limanı’na gelmesi

5 – 6 Mart 1915

Çamkoyu batısından Queen Elizabeth muharebe gemisinin merkez tahkimatını aşırma biçiminde bombardımanı

7 – 8 Mart 1915

* Nusret Mayın Gemisi’nin, elde kalan son 26 mayınla Boğaz girişindeki Karanlık Koy’a mayın döşemesi

11 Mart 1915

Sir Ian Hamilton’un, Akdeniz Bağlaşık Kuvveti Komutanlığı’na atanması

12 Mart 1915

* 11. Tümen’in Ezine, Bayramiç bölgesine gelmesi
* İngiliz Deniz Piyade Tümeni’nin artanının Limni Adası’na gelmesi

13 Mart 1915

Kitchener’in, Hamilton’a kara kuvvetlerinin kullanılması konusunda yönerge vermesi

15 Mart 1915

General d’Amade emrindeki Fransız Doğu Sefer Kuvveti’nin Mondros Limanı’na gelmesi

 16 Mart 1915

* Amerika Büyük Elçisi, Adliye Nazırı, Avusturya Askeri Ataşesi’nin Çanakkale’ye gelmesi
* Amiral Carden’in sağlık nedeniyle görevinden ayrılması

17 Mart 1915

Amiral de Robeck’in, Birleşik Filo Komutanlığı görevine başlaması

18 Mart 1915

Çanakkale Boğazı Muharebesi, İtilaf devletleri donanması yaklaşık 30 savaş gemisiyle savaşın en geniş kapsamlı saldırısını başlattı. Altı büyük gemiden Bouvet, Irresistible ve Ocean zırhlıları batırıldı, üçü ise kullanılmaz duruma geldi. Çanakkale Boğazı’nı denizden geçme girişimi Türk deniz ve kara savunması karşısında başarısızlığa uğradı.

23 Mart 1915

Alman general Liman von Sanders 5. Ordu Komutanlığı’na getirildi. Bu ordunun ihtiyatını oluşturacak 19. Tümen’in komutanlığına ise Kurmay Yarbay Mustafa Kemal getirildi.

24 Mart 1915

General Hamilton’un birliklerini düzenlemek üzere Mısır’a hareket etmesi

25 Mart 1915

9. Tümen Komutanı’nın, Eceabat Bölgesi Komutanlığı’nı 19. Tümen Komutanı’ndan devralması

26 Mart 1915

5. Ordu Komutanı’nın Gelibolu’ya gelerek göreve başlaması

27 Mart 1915

Churchill’in, birlikte harekata karar verildiğini Amiral de Robeck’e bildirmesi

28 Mart 1915

Tengerdere – Domuzdere arasında Boğaz’ın ortasına doğru 19 mayından oluşan son mayın hattının kurulması

31 Mart 1915 – 1 Nisan 1915

Bu mayın hattına paralel olarak, Boğaz doğrultusunda 10 mayının uzatılması

31 Mart 1915

3. Tümen’in muharip birlikleriyle Erenköy’e gelmesi

1 Nisan 1915

General Weber’in Kalvert Çiftliği’nde Mürettep Kolordu Komutanlığı görevine başlaması

10 Nisan 1915

* General Hamilton’un Mondros’a gelmesi

* Avustralya Tümeni’nin büyük kısmının, Mondros’a gelmesi

16 Nisan 1915

Demirhisar torpidobotunun kendini karaya oturtup batması

17 Nisan 1915

E-15 İngiliz denizaltı gemisinin, Boğaz’da hasara uğratılıp karaya oturtulması

18-19 Nisan 1915

İngilizlerin, torpido atarak E-15 denizaltı gemisini batırmaları

25 Nisan 1915

İtilaf güçlerinin en geniş kapsamlı ilk çıkarması

 27 Nisan 1915

İngiliz denizaltı gemilerinin Marmara’da denizaltı savaşına başlamaları ve Barbaros zırhlısının bir denizaltı tarafından batırılması

28 Nisan 1915

Birinci Kirte Muharebesi

30 Nisan 1915

Sultanhisar torpidobotunun E-2 İngiliz denizaltı gemisini batırması

6-8 Mayıs 1915

İkinci Kirte Muharebesi

12 Mayıs 1915

Muavenet-i Milliye torpidobotunun İngiliz Goliath zırhlısını torpilleyerek batırması

14 Mayıs 1915

Churchill ve Amiral Fisher istifa ettiler.

19 Mayıs 1915

Liman von Sanders’in 42 bin kişilik bir kuvvetle Arıburnu çıkarma noktasındaki Anzaklar’a yönelik başarısız saldırısı. Türkler 10 bin kayıp vererek geri çekildi.

25 Mayıs 1915

Alman U-21 denizaltı gemisinin İngiliz Trumph zırhlısını batırışı. Aynı denizaltı gemisinin önünde Majestic İngiliz zırhlısını batırışı

1 Haziran 1915

Mustafa Kemal’in albaylığa yükseltilmesi

4-6 Haziran 1915

Üçüncü Kirte Muhaberesi

21 Haziran 1915

Kerevizdere Muharebesi

4 Temmuz 1915

Atatürk’ün, Kurmay Başkanı İzzettin (Çalışlar) Bey’le beraber Cesarettepesi’ndeki 18.Alay’a ait siperleri gezmesi ve buradaki mevzilerin kuvvetlendirilmesi için bazı direktifler vermesi, düşmanın taarruzu halinde uygulanacak hareket hakkında komutanlarla görüşmesi

10 Temmuz 1915

Tasvir-i Efkar gazetesi muhabirlerinden Ferit Bey’in, 19.Tümen Karargahı’nda Atatürk’ü ziyareti

13 Temmuz 1915

İngiliz ve Fransızların, Seddülbahir’e yeni bir taarruzu, ancak yedekteki birliklerin ileri sürülmesiyle önlenebilmesi

16 Temmuz 1915

Gazeteci, yazar ve şairlerden oluşan bir edebi heyetin, harp alanını ziyaret etmek üzere, İstanbul’dan Çanakkale’ye gelişi. (Hamdullah Suphi (Tanrıöver), Ahmet Ağaoğlu, Ali Canip (Yöntem), Ömer Seyfettin, Mehmet Emin (Yurdakul), İbrahim Alaettin (Gövsa), Hakkı Süha (Gezgin), Enis Behiç (Koryürek)’in de içinde bulunduğu heyet, Çanakkale cephesine gelerek 5.Ordu ve 3.Kolordu Karargahlarını ziyaret etmiş, Arıburnu ve Seddülbahir harp bölgelerini gezmiştir. Heyet, Cesarettepesi’ne giden yolun düşman kontrolünde ve tehlikeli oluşu nedeniyle Atatürk’ü ziyaret edememiş ancak telefonla konuşarak başarılarını kutlamıştır.)

17 Temmuz 1915

Gelibolu Mutasarrıfı Süreyya (Yiğit) Bey’le Maydos (Eceabat) Kaymakamı Rahmi Bey’in, 19.Tümen Karargahı’nda Atatürk’ü ziyareti ve geceyi karargahta geçirmeleri

19 Temmuz 1915

Atatürk’ün, Kurmay Başkanı İzzettin (Çalışlar) Bey’le beraber, öğleden sonra, 3.Kolordu Karargahı’nın bulunduğu Kemalyeri’ne gelerek Veliaht Yusuf İzzettin Efendi’yi karşılama töreninde bulunması, akşam yemeğini Kemalyeri’nde yemesi, tekrar 19.Tümen Karargahı’na dönüşü

28 Temmuz 1915

Atatürk’ün Kurmay Başkanı İzzettin (Çalışlar) Bey’le beraber 27.ve 57. Alay cephelerini gezmesi

30 Temmuz 1915

3.Kolordu Komutanı Esat (Bülkat) Paşa’nın, Kurmay Başkanı Fahrettin (Altay) Bey’le beraber 19.Tümen Karargahı’na gelerek Atatürk’ü ziyareti

6-7 Ağustos 1915

İngilizler’in Suvla Limanı çıkarması ve 1. Anafartalar Savaşı’nın kazanılması

8-9 Ağustos 1915

İtilaf güçlerinin Seddülbahir’i boşaltmaları

10 Ağustos 1915

Türklerin Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal öncülüğünde geniş kapsamlı Conkbayırı taarruzu

14 Ağustos 1915

Mariot adlı Fransız denizaltı gemisinin ağlara takılıp batması

 
17 Ağustos 1915 Kireçtepe Savaşı’nın kazanılması

21 Ağustos 1915

2. Anafartalar Savaşı’nın kazanılması

1 Eylül 1915

Mustafa Kemal’e, Anafartalar Grubu Komutanlığı’ndaki üstün başarılar nedeniyle "Muharebe Gümüş Liyakat Madalyası" verilişi

2 Eylül 1915

*Mustafa Kemal’in, Çanakkale Savaşlarında yaralanan ve sakatlanan Osmanlı askerleri için para toplayarak gönderen -Almanya’nın İstanbul Elçiliği görevlilerinden- Dr.Ernest Jackh’a teşekkür mektubu :"…Kaderin savurduğu her haşin darbeye bizimle katlanmakla kalmayıp bundan doğan ıstırapları da hafifletmek için akla gelen her yardımı esirgemeyen siz sadık dosta, Fevzi (Çakmak) Bey de selamlarını ve teşekkürlerini yollar."

*Atatürk’ün komuta ettiği Anafartalar Grubu Komutanlığı’nın Kurmay Başkanı Binbaşı İzzettin (Çalışlar) Bey’in, 16.Kolordu Kurmay Başkanlığı’na atanması

4 Eylül 1915

*Mustafa Kemal’in, Anafartalar’da 4.ve 8.Tümen cephelerine giderek incelemelerde bulunması.
*Başkomutan Vekili Enver Paşa’nın, 5.Ordu Komutanı Liman von Sanders’in -Anafartalar Grubu’ndaki yeni düzenleme ile ilgili- 29 Ağustos 1915 tarihli önerisine cevabı :"Anafartalar Grubu’nun devamını, bu grup içindeki tümenlerin şimdilik yalnız 2.ve 15.Kolorduları oluşturmasını ve Grup Komutanlığı’nın 16.Kolordu Komutanı Mustafa Kemal Bey tarafından yapılmasını, yüksek öneriniz üzerine uyarınca uygun gördüm."

6 Eylül 1915

Bulgaristan’ın Türkiye ve Almanya’nın yanında savaşa katılması

14 Eylül 1915

*Mustafa Kemal’in Bulgar Generali Petroff’un eşi Sultane Petroff’a Çanakkale’den Fransızca mektubu :"…Düşman kuvvetlerine karşı kendi istediğimiz şekilde karşı koyduk ve daha önce Arıburnu’nda benim karşımda hezimete uğrayan düşman kuvvetleri, aradan aylar geçtikten sonra bu defa da Anafartalar’da tam anlamıyla felç oldular. Generalimin, muhtemelen bunlardan haberi vardır; ama olan biteni doğrudan benden öğrenmesi, sanırım kendisini çok daha fazla memnun edecektir. General Hamilton’a ve Lord Kitchener’e ardı ardına bu başarıları elde etmeme vesile oldukları için teşekkür etmem gerektiğine inanıyorum."

*Mustafa Kemal’in, 2.ve 15.Kolordu komutanlarıyla Abdurrahman Bayırı’na gidişi

20 Eylül 1915

Mustafa Kemal’in rahatsızlanması, Mareşal Liman von Sanders’in Anafartalar Grubu Karargahı’na gelerek, kendisine geçmiş olsun dileğinde bulunması, sonra özel doktorunu gönderişi

23 Eylül 1915

Mustafa Kemal’in, – Almanya’nın İstanbul Elçiliği görevlilerinden- Dr.Ernest Jackh’ı çadırında kabulü ve söyledikleri :"Tam manasıyla Ruslar gibi karaya tıkıldık. Ruslar çökmeğe mahkumdurlar; çünkü Boğazları kapayarak onları Karadeniz’e tıkadım. Bu suretle, müttefiklerinden ayrı düşürdüm. Fakat biz de aynı sebep dolayısıyla yıkılmaya mahkumuz. Gerçekten biz, Akdeniz, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu sahillerine yerleşmiş bulunuyoruz; fakat herhangi bir okyanusa çıkmayı göze alamayız. Deniz kuvvetlerine sahip olmayan bir kara kuvveti olmak itibariyle biz, yarımadamızı, kara kuvvetlerini hiçbir tehdide uğramaksızın istediği sahile getirebilen deniz kuvvetlerine karşı savunmaya asla muktedir olamayacağız." (Atatürk, bu görüşmenin yapıldığı günlerde rahatsızlığı nedeniyle çadırında istirahat etmektedir. Ernest Jackh, hatıralarında şu bilgileri vermektedir :"Mustafa Kemal Bey ağır surette hastaydı ve bu yüzden kendisini ziyaret için çadırına gittim. Malarya (sıtma)’ya tekrar yakalanmıştı. O kadar zayıflamıştı ki, ilkin tanıyamadım. Bununla beraber ateşli tabiatı, evvelce sık sık yaptığımız bütün gece devam eden çok sevdiği görüşmeler gibi, bizi, siyasi bir tartışmaya daldırdı.")

24 Eylül 1915

Başkomutan Vekili Enver Paşa’nın beraberinde Başkomutanlık Vekaleti Harekat Şubesi Müdürü Yarbay İsmet (İnönü) Bey olduğu halde Gelibolu’ya gelişi

26 Eylül 1915

Başkomutan Vekili Enver Paşa’nın sabahleyin Kuzey Grubu Karagahı’na gidişi, daha sonra -Anafartalar Grubu cephesine ait- Conkbayırı’nı gezdikten sonra Gelibolu’da 5.Ordu Karargahı’na dönüşü (Enver Paşa, bu inceleme gezisinde Anafartalar Grubu Karargahı’na uğramamıştır.)

27 Eylül 1915

Mustafa Kemal’in, 5.Ordu Komutanı Mareşal Liman von Sanders’e Anafartalar Grubu Komutanlığı’ndan affını isteyen yazısı :"…Geçenlerde Ekselansları Başkomutan, Kuzey, Güney ve Asya Gruplarını ziyaretiyle gereği gibi onurlandırmıştır; ancak Anafartalar Grubu’nun varlığını tanımak istememekle, bizi ziyaretinin onurundan mahrum kılmıştır. …Ekselansları Başkomutan’ın şahsıma karşı beslediği duygular böylece bilinirken, orduda aynı koşullar altında hizmet vermem benim için imkansızdır. Siz ekselanslarından beni şu andan itibaren Grup Komutanlığı’ndan istifa etmiş sayma ve şahsımla ilgili daha sonraki işlemleri tayin etme lütfunda bulunmanızı rica etmek onurunu taşımaktayım."

30 Eylül 1915

5.Ordu Komutanı Mareşal Liman von Sanders’in Başkomutan Vekili Enver Paşa’ya Mustafa Kemal’in Anafartalar Grubu Komutanlığı’ndan affını isteyen dilekçe vermiş olduğunu, ancak kabul edilmemesini isteyen yazısı :"…Bu dilekçeyi destekleyemem. Çünkü Mustafa Kemal Bey’i vatanın bu büyük savaşta hizmetlerine muhakkak surette muhtaç olduğu, çok müstesna kabiliyetli, yetkili ve cesur bir subay olarak tanıdım ve takdir ettim. …Şimdilik ilişikte takdim etmediğim ayrılma dilekçesini, ekselanslarınızın, güvenini belirtmek suretiyle reddetmek lütfunda bulunmalarını rica ediyorum."

11 Ekim 1915

Gelibolu Yarımadası’nın İtilaf devletlerince boşaltılmasının ilk kez söz konusu oluşu

17 Ekim 1915

Çanakkale bölgesinde General Hamilton’un komutayı General Birdwood’a devrederek cepheden ayrılışı

 26 Ekim 1915

Mustafa Kemal’in, Başkomutanlık Vekaleti’nce 9.,11.ve 12.Tümenlerin birleşmesinden oluşacak 16.Kolordu komutanlığına atanması ve Kolordu Komutanı yetkisiyle "Anafartalar Grubu’nu yönetmekle görevlendirilmesi

30 Ekim 1915

Turquoise isimli Fransız denizaltı gemisinin esir edilmesi

31 Ekim 1915

Başkomutan Vekili Enver Paşa’nın, beraberinde Ahmet İzzet Paşa, Yarbay Feldmann ve Başyaver Kazım (Orbay) Bey olmak üzere Anafartalar Grubu Karargahı’nı ziyareti, Atatürk’le görüşmesi, daha sonra at üzerinde İsmailoğlu Tepesi’ne gidilmesi

3 Kasım 1915

İstanbul’dan Gelibolu’ya gelen Ayan ve Mebusan Heyeti’nin Anafartalar Grubu Karargahı’na giderek Mustafa Kemal’i ziyareti ve beraber cepheyi gezmeleri

6 Kasım 1915

Çanakkale’den geçerek Marmara’ya girmiş olan E-20 İngiliz denizaltı gemisinin esir edilmesi
7 Kasım 1915 İngiliz Harp Kabinesi’nin Çanakkale’yi boşaltma kararı

10 Kasım 1915

Fransız denizaltı gemisi Turquoise’a Enver Paşa’nın katıldığı bir törenle “Müstecip Onbaşı” adının verilmesi

5 Aralık 1915

Mareşal Liman von Sanders’in Anafartalar Grubu Karargahı’na gelişi ve Mustafa Kemal’e, beraberinde getirdiği hava değişimi izin yazısını vermesi

6 Aralık 1915

İtilaf Güçlerinin Gelibolu Yarımadası’nı boşaltma hazırlıkları

8 Aralık 1915

Fethi (Okyar), Dr.Bahattin Şakir ve Dr.Tevfik Rüştü (Aras) beylerin akşam Atatürk’ün misafiri olarak Anafartalar Grubu Karargahı’na gelişleri. Atatürk’ün aldığı hava değişimi izni üzerine Anafartalar Grubu Komutan Vekilliğine atanan Fevzi (Çakmak) Paşa’nın Anafartalar Grubu Karargahı’na gelişi

10 Aralık 1915

Atatürk’ün -beraberinde misafirleri Fethi (Okyar), Bahattin Şakir ve Tevfik Rüştü (Aras) beyler olmak üzere- Çanakkale’den İstanbul’a hareketi. (Atatürk İstanbul’a dönüşünü takiben Çanakkale’den izinli olarak ayrılış sebebini Salih (Bozok) Bey’e şöyle anlatmıştır :"Ben düşmanın çekileceğini anladığım için bir taarruz yapılmasını teklif etmiştim. Fakat benim bu teklifimi kabul etmediler. Bundan dolayı canım sıkıldı. Çok da yorgun olduğum için izin alarak İstanbul’a geldim. Eğer ben orada iken düşman şimdiki gibi çekilmiş olsaydı, herhalde daha çok sıkılacaktım. Burada bulunmaklığım benim için bir talih eseridir.

11 Aralık 1915

Mustafa Kemal’in Çanakkale’den İstanbul’a gelişi

19-20 Aralık 1915

İtilaf güçlerinin, işgal ettikleri siperleri boşaltarak gece Anafartalar, Arıburnu bölgesinden gizli olarak çekilmeleri (Bu bölgedeki boşaltma son günlerde mevcut sisten de yararlanılarak gizli olarak yapılmakta idi. Ancak birlik ve malzemelerin büyük kısmını kapsayan boşaltma bu gece gerçekleştirilmiştir. İngilizler 8/9 Ocak 1916 gecesi de Seddülbahir bölgesinden çekilmişlerdir.)

8-9 Ocak 1916

Müttefiklerin Seddülbahir’i boşaltmaları

9 Ocak 1916

Ordu Komutanı Mareşal Liman von Sanders’in -İngilizlerin Gelibolu Yarımadası’ndan çekilip gitmeleri üzerine- sabah 8.45’de Alçıtepe’den Başkomutanlık Vekaleti’ne telgrafı :"Tanrı’ya şükür Gelibolu yarımadası tamamen düşmandan temizlenmiştir. Diğer ayrıntılar ayrıca sunulacaktır."

18 Ocak 1916

5.Ordu Karargahı’nın, Müttefiklerin Gelibolu yarımadasını boşaltmaları üzerine Çanakkale’den Lüleburgaz’a alınması
1 Şubat 1916 Atatürk’e Anafartalar Grubu Komutanlığı döneminde gösterdiği üstün başarıları nedeniyle "İkinci Rütbe’den Osmani Nişanı" verilmesi

Kaynak: www.canakkale.gen.tr
Düzenleme: Ayşe Bulut