Ans/ E/ EBCED HESABI

EBCED HESABI

İslam ülkeleri edebiyatında, İslam öncesi kullanılan harflere rakam değeri verilerek bir olayın, bir kişinin tarihini gizlice yazmak anlamına gelen bir hesap çeşididir.

Sekiz kelimeden meydana gelir. Bu sekiz kelimenin aslının nereden geldiği ve nasıl şekillendiği hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bu sekiz kelime şöyle sıralanır; ebced, hevvez, hutti, kelemen, sa’fes, kareşet, sehaz ve dazıgilen. Bir söylentiye göre ilk altı kelime Şuayb Peygamber ile savaşan altı Medyen hükümdarının veya altı şeytanın adını vermektedir.

Diğer bir söylentiye göre ise her kelime, Adem’in yaratılış ve Cennet’ten ayrılış hikayesinin dönemlerini belirtir. Ayrıca haftanın günlerini gösterir. Harflerin sayı değerlerine göre yapılan büyü ve sihirlere "Hesab-ı Cümel" denir. Buna göre birden başlayarak dokuza kadar sıralanan harfler üç defa tekrarlanınca elde Allah’ın birliğini gösteren "bir" kalır ve böylece her şeyin bire çevrilebildiği gösterilmiş olmaktadır.

Bir olayın tarihini veya bir eserin yapılış zamanını ebced hesabıyla bir mısra veya beyitte belirtebilmek, eski şairlerce çok değerli bir hüner sayılmış olup kıt’aya benzeyen nazım şekillerinin son mısra veya beytinde ustaca tertiplenen kelimelerle tarih düşürülmüştür.

Harflerin ebced hesabına göre sayı değerleri şöyledir; elif, 1; be, 2; cim, 3; dal, 4; he, 5; vav, 6; ze, 7; ha, 8; ti, 9; ye, 10; kef, 20; lam, 30; mim, 40; nun, 50; sin, 60; ayın, 70; fe, 80; sat, 90; kaf, 100; re, 200; şin, 300; te, 400; se, 500; hı, 600; zel, 700; dat, 800; zı, 900; gayn, 1000.

Ebced hesabı tarihlerinde daima hicri takvim kullanılır.